Các nhà bảo vệ nhân quyền, các nhà hoạt động và dư luận vẫn luôn chú trọng đến Việt Nam, nơi không gian dành cho công dân được các nhà giám sát của CIVICUS đánh giá là bị bóp nghẹt. Trong những tháng gần đây, các chuyên gia của Liên Hợp Quốc đã đưa ra quan ngại gia tăng về việc giam giữ các nhà báo liên kết với Hiệp hội Nhà báo Độc lập Việt Nam (IJAVN) và các hành vi sách nhiễu đối với Nhà xuất bản Tự do (LPH) cùng với các thành viên và độc giả của họ. Chế độ độc đảng đã ban hành một sắc lệnh mới nhằm thắt chặt quyền kiểm soát đối với báo chí, trong khi “Dự án 88” đã ghi lại cảnh tra tấn và đối xử vô nhân đạo đối với các tù nhân chính trị trong một báo cáo mới. Hơn nữa, các nhóm nhân quyền nêu lên những lo ngại về phiên tòa bất công nghiêm trọng và cáo buộc tra tấn trong phiên tòa Đồng Tâm để dẫn đến kết án bị cáo. CÁC VỤ VIỆC Các chuyên gia LHQ nêu quan ngại về việc bắt giữ các nhà báo và quấy rối Nhà xuất bản Tự do (LPH) Vào tháng 09/2020, các chuyên gia của Liên hợp quốc - bao gồm cả Báo cáo viên đặc biệt về thúc đẩy và bảo vệ quyền tự do ý kiến và biểu đạt; Nhóm công tác điều tra về việc giam giữ tùy tiện; Báo cáo viên đặc biệt trong lĩnh vực quyền văn hóa; Báo cáo viên đặc biệt về quyền tự do hội họp ôn hòa và quyền lập hội; và Báo cáo viên đặc biệt về tình trạng của những người bảo vệ nhân quyền - đã gửi một thông báo tới các nhà chức trách Việt Nam. Họ bày tỏ quan ngại về cáo buộc bắt giữ tùy tiện bốn nhà báo trực thuộc Hiệp hội Nhà báo Độc lập Việt Nam (IJAVN). Như đã có tài liệu trước đó, ông Phạm Chí Dũng, một nhà báo bất đồng chính kiến nổi tiếng, nhà văn và là người sáng lập IJAVN đã bị bắt giam vào tháng 11/2019. Hai thành viên khác của IJAVN là Nguyễn Tường Thụy, phó chủ tịch, và Lê Hữu Minh Tuấn, đã bị bắt vào tháng 5 và tháng 6/2020. Lê Anh Hùng, thành viên IJAVN và là người đóng góp nổi bật cho Đài Tiếng nói Hoa Kỳ (VOA) Việt Nam bị bắt vào tháng 07/2018. Hội Nhà báo Độc lập Việt Nam (IJAVN) được thành lập vào ngày 04/07/2014 bởi 70 nhà báo độc lập và các nhà bảo vệ nhân quyền trên khắp cả nước. IJAVN là một mạng lưới tin tức và phân tích độc lập hàng đầu, ủng hộ quyền tự do báo chí, các quyền tự do quan điểm và biểu đạt khác, đồng thời bảo vệ các nhà báo, cũng như quyền tự do lập hội và hội họp ôn hòa. Các thành viên cũng đã tiến hành nghiên cứu và vận động chính sách về cải cách pháp luật ở Việt Nam, bao gồm cả việc cung cấp thông tin cho các cơ chế và cơ quan nhân quyền của Liên hợp quốc. LHQ cũng nêu quan ngại về các hành vi quấy rối, bao gồm cả tấn công mạng, chống lại Nhà xuất bản Tự do (LPH); giám sát, đe dọa, tịch thu tài sản và cáo buộc giam giữ tùy tiện các thành viên và độc giả, cũng như đe dọa các thành viên gia đình của họ. Nhà xuất bản Tự do (LPH) được thành lập vào tháng 02/2019, với mục tiêu “thúc đẩy tự do thông tin và giáo dục khai phóng ở Việt Nam.” Về mặt chức năng, đây là một nhà xuất bản độc lập chuyên xuất bản và phổ biến sách, kể cả những sách đã bị hạn chế do có nội dung chính trị. Theo tài liệu trước đây của CIVICUS, hơn 100 cá nhân được cho là đã mua hoặc đọc sách do Nhà xuất bản Tự Do in, hoặc đã làm việc cho nhà xuất bản. Tình trạng quấy rối đã diễn ra ở ít nhất ba thành phố lớn, gồm Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Huế, ngoài ra có các tỉnh Bình Dương, Quảng Bình, Quảng Trị và Phú Yên. Các cá nhân ở những địa điểm đó đã bị triệu tập đến đồn cảnh sát địa phương nơi họ bị thẩm vấn về những cuốn sách họ mua từ Nhà xuất bản Tự Do. Sau khi thẩm vấn, hầu hết đều bị áp lực phải ký vào những tuyên bố hứa rằng họ sẽ không mua sách từ Nhà xuất bản Tự do nữa. NHÀ HOẠT ĐỘNG NỔI TIẾNG ĐỒNG THỜI LÀ NHÀ BÁO BỊ BẮT VÌ TỘI “TUYÊN TRUYỀN CHỐNG NHÀ NƯỚC” Nhà chức trách Việt Nam đã bắt giữ cô Phạm Đoan Trang - một trong những nhà báo độc lập nổi tiếng, vào tháng 10/2020. Cô bị bắt giam vào ngày 06/10/2020 tại Thành phố Hồ Chí Minh, cùng với ngày Việt Nam và Hoa Kỳ tổ chức đối thoại nhân quyền thường niên lần thứ 24, bao gồm các cuộc đàm phán về các vấn đề như quyền tự do ngôn luận. Các nhà phân tích cho rằng vụ bắt giữ bà là một phần của chiến dịch đàn áp các nhà hoạt động trước thềm đại hội toàn quốc 5 năm một lần của đảng Cộng sản Việt Nam vào tháng 1/2021. Theo lời kể của nhân chứng, Đoan Trang bị bắt tại một chung cư. Bà bị khởi tố về tội “tuyên truyền chống Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam” theo Điều 88 Bộ luật Hình sự năm 1999 và “làm ra, lưu trữ, phát tán thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống lại Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam” theo Điều 117 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi năm 2017). Tội danh này có thể bị phạt đến 20 năm tù. Hành vi vi phạm an ninh quốc gia được thường được đưa ra rõ ràng là nhằm chống lại những người bảo vệ nhân quyền. Theo các báo cáo, lý do Đoan Trang bị truy tố cùng một tội danh theo cả bộ luật hình sự cũ và hiện hành là do chính phủ đã “điều tra” các hoạt động của cô ấy cả trước và sau tháng 01/2018. Cô ấy đã được chuyển đến thủ đô Hà Nội và đang bị giam tại Trại giam số 1 (còn gọi là Nhà tù Hỏa Lò mới), huyện Từ Liêm, Hà Nội. Vào tháng 09/2020, các chuyên gia Liên Hợp Quốc cũng đã nêu trường hợp của cô ấy trong một cuộc trao đổi với các nhà chức trách. Đoan Trang dự đoán mình sẽ bị bắt sớm nhất là vào tháng 05/2019 và hướng dẫn bạn mình phát hành một bức thư có tiêu đề “Nếu tôi có đi tù”. Trong lá thư của mình, cô yêu cầu những người sẽ vận động cho tự do của cô ưu tiên các tù nhân lương tâm khác. Cô cũng viết về mong muốn vận động cải cách dân chủ ở Việt Nam. Phạm Đoan Trang đã nhiều lần bị chính quyền Việt Nam nhắm vào chỉ vì thực hiện quyền tự do ngôn luận một cách ôn hòa. Theo thông tin trước đây, Đoan Trang đã lẩn trốn sau khi cô bị các quan chức an ninh thẩm vấn hơn mười giờ vào tháng 02/2018. Vào tháng 08/2018, cảnh sát và an ninh thường phục đột kích một buổi hòa nhạc tại một quán cà phê ở Thành phố Hồ Chí Minh và hành hung Trang. Sau đó cô bị lôi lên xe và đưa đến trụ sở cảnh sát, nơi cô bị đánh liên tục trong khi thẩm vấn. Gần đây hơn, vào tháng 07/2020, Trang đã rút khỏi Nhà xuất bản Tự Do - một nhà xuất bản độc lập trong nước đã sản xuất sách về chính sách công và tư tưởng chính trị ở Việt Nam - sau khi bị cảnh sát quấy rối dữ dội về công việc, đồng nghiệp của cô bị bắt, bị thẩm vấn. Cô là một trong những người sáng lập Nhà xuất bản Tự Do. Đoan Trang là tác giả của những cuốn sách sau: Chính trị bình dân, Cẩm nang nuôi tù, Phản kháng phi bạo lực, Politics of police state (Nhà nước công an trị) viết bằng tiếng Anh. TOÀ ÁN Y ÁN 10 NĂM CHO BLOGGER Vào tháng 08/2020, phiên tòa phúc thẩm ở Hà Nội đã giữ nguyên bản án 10 năm tù của blogger Việt Nam Trương Duy Nhất. Anh ta bị kết án vào tháng 03/2020 sau một phiên tòa kéo dài nửa ngày. Theo Ủy ban Bảo vệ Nhà báo, tại phiên điều trần, Nhất đã phủ nhận các cáo buộc chống lại anh ta và nói anh ta là nạn nhân của cuộc đàn áp chính trị. Anh ta bị kết án tù về tội “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ” với tư cách là một phóng viên, sau khi không tìm được đầy đủ chứng cứ kết tội anh ta về tội cưỡng đoạt tài sản trước đó. Nhất là một cộng tác viên thường xuyên của Đài Á Châu Tự Do, đã bị cảnh sát Thái Lan bắt cóc và cưỡng bức ra khỏi Thái Lan vào tháng 01/2019; sau đó xuất hiện tại Việt Nam vào tháng 03/2019, nơi anh bị giam giữ. Trước đó, Nhất đã bị bỏ tù tại Việt Nam từ năm 2013 đến năm 2015 vì những bài viết chỉ trích chính phủ. NGHỊ ĐỊNH MỚI PHẠT TIỀN QUÁ MỨC ĐỐI VỚI CÁC PHƯƠNG TIỆN TRUYỀN THÔNG Theo tổ chức bảo vệ những người bảo vệ nhân quyền (Defend the Defenders), chế độ độc đảng đã tăng mức phạt hành chính lên đến 200 triệu đồng và có thể bị đình chỉ 12 tháng đối với các vi phạm của các nhà báo và nhà xuất bản trong nỗ lực thắt chặt kiểm soát báo chí. Điều này có trong Nghị định 119/2020 mới của Chính phủ ban hành ngày 07/10/2020 và sẽ có hiệu lực vào ngày 01/12/2020. Nghị định xử phạt hành chính từ 150 triệu đồng đến 200 triệu đồng đối với hành vi “cung cấp thông tin chống phá nhà nước” hoặc “phá hoại quan hệ quốc tế của đất nước nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự”; “Đăng tải, phổ biến thông tin không phù hợp với lợi ích quốc gia, dân tộc”; “Đăng thông tin có nội dung ảnh hưởng đến độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam; và “đăng thông tin xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng hoặc xúc phạm dân tộc, anh hùng dân tộc”, cùng những nội dung khác. Quyền tự do báo chí đã bị hạn chế nghiêm trọng bởi nhiều luật và nghị định đàn áp. Đảng Cộng sản kiểm soát tất cả các phương tiện truyền thông in ấn, phát sóng, trực tuyến và điện tử, và quyền sở hữu tư nhân hoặc hoạt động của bất kỳ cơ sở truyền thông nào vẫn bị cấm. Các nhà báo đã bị truy tố hoặc tấn công đe dọa thể xác bởi những người bị nghi ngờ có liên hệ với chính quyền vì vạch trần các hành vi lạm dụng của nhà nước. VI PHẠM THỦ TỤC TỐ TỤNG VÀ CÁO BUỘC TRA TẤN TRONG PHIÊN TOÀ XÉT XỬ ĐỒNG TÂM Vào ngày 14/09/2020, một tòa án ở Việt Nam đã tuyên án tử hình hai anh em - Lê Đình Công và Lê Đình Chức - họ bị cáo buộc trong việc giết chết ba cảnh sát trong một vụ tranh chấp lớn về đất đai vào tháng 01/2020 sau một phiên tòa kéo dài 4 ngày. Ông Lê Đình Kình, 84 tuổi, một quan chức địa phương đã nghỉ hưu, đã bị bắn chết bởi cảnh sát khi tấn công vào làng Đồng Tâm. 27 người khác bị xét xử, bị tuyên các mức án từ tù chung thân đến 15 tháng tù treo. Như đã có tài liệu trước đó, vào ngày 09/01/2020, cảnh sát đã phát động một chiến dịch tấn công vào làng Đồng Tâm, cách thủ đô Hà Nội 40 km. Người dân Đồng Tâm đã phản đối việc cho một công ty viễn thông quân đội thuê đất trong vài năm. Một báo cáo được công bố nói rằng dân làng chỉ chống trả sau khi bị cảnh sát hành hung. Khi tình hình ở Đồng Tâm nhận được sự quan tâm rất lớn của cư dân mạng, chính phủ Việt Nam đã sử dụng những nỗ lực mạnh tay để kiểm duyệt các cuộc thảo luận về tranh chấp này. Các nhà hoạt động bị bắt liên quan đến các bài đăng trên mạng xã hội về vụ tranh chấp đất ở làng Đồng Tâm, trong khi hàng chục người dùng Facebook cho biết họ bị hạn chế hoạt động. Cảnh sát cũng cô lập các blogger hàng đầu, có trụ sở cách đó 25 km ở Hà Nội, ngăn họ báo cáo về vụ việc. Theo “Dự án 88”, chỉ vài ngày sau khi vụ việc xảy ra, các phương tiện truyền thông nhà nước đã đăng tải những câu chuyện phỉ báng dân làng. Hơn nữa, ngay sau khi vụ việc xảy ra, toàn bộ thôn Hoành của Đồng Tâm đã được đặt trong tình trạng giới nghiêm hoàn toàn. Trong suốt phiên tòa, quyền và đặc quyền của các luật sư bào chữa đã không được tôn trọng. Theo lời tường thuật của các luật sư, họ đã không được tiếp cận với thân chủ của họ cho đến khi vấn đề này bị nêu ra. Sau đó, chỉ với sự chứng kiến của quản giáo, luật sư bào chữa mới được gặp bị cáo. Điều này vi phạm nguyên tắc bảo mật giữa luật sư và thân chủ. Ngoài ra, luật sư bào chữa không được tiếp cận hồ sơ vụ án cho đến vài ngày trước phiên tòa, và chỉ sau khi Đoàn Luật sư Hà Nội can thiệp và yêu cầu được tiếp cận. Đã có báo cáo rằng, nhiều người trong số những người bị bắt đã bị tra tấn trong quá trình điều tra. Theo Luật sư bào chữa, vào ngày thứ ba của phiên toà, khi luật sư hỏi về việc tra tấn trong thời gian tạm giam trước khi xét xử, 19 cá nhân, trong đó có Lê Đình Công, đã gián tiếp xác nhận rằng họ bị đánh khi thẩm vấn. Ông Công cho biết, ông ta bị điều tra viên đánh hàng ngày sau khi bị bắt. Viên cảnh sát đã dùng dùi cui cao su để đánh ông. Theo như trang báo mạng Asia Sentinel, hết tù nhân này đến tù nhân khác đã thốt ra những lời thú tội gần như giống hệt nhau trong phiên xét xử hôm đó.